Print

Dərs 1- Alman Dilinin Əlifba sistemi

164 Bəyənmə 9 Şərh

LEKTİON 1 – das Alphabetsystem der deutschen Sprache

Alman dili alman dilinin əlifbasını öyrənməkdən başlanır. Yəni əlifbanı bilmədən oxumaq ya mümkün deyil, ya da çox çətindir. Əslində latın qrafikası ilə olan azərbaycan dili əlifbası ilə alman dili əlifbası arasında xeyli oxşarlıq vardır. Yəni məna oxşarlığı deyil, sadəcə qrafika, hərflərin yazılışı oxşarlığı vardır. Misal üçün

abend – axşam
Mutter – ana
denken – düşünmək

və yüzlərlə digər belə misallar gətirmək olar ki, heç bir çətinlik çəkmədən latın qarafikalı azərbaycan dili sayəsində asanlıqla oxumaq olur. Yəni, alman dilində necə yazılırsa azərbaycan dilində də həmin sözlər olduğu kimi oxunur. Sadəcə azərbaycan əlifbasından fərqlənən bir sıra hərf və səsləri öyrənməklə Siz alman dilində müstəqil oxumağı öyrənə bilərsiniz.

Beləliklə gəlin ilk dərsimizə başlayaq. Alman dili əlifbası aşağıdakı hərflərdən ibarətdir:

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S ß T U V W X Y Z Ä Ö Ü
a  b  c  d  e  f  g  h  i  j  k  l  m  n  o  p  q  r  s ß  t  u  v  w  x  y  z  ä  ö  ü

Əlifbadan da gördüyünüz kimi bir çox hərflər elə azərbaycan dilində olduğu kimidir. Amma aşağıda verilən hərflər azərbacan hərf və səslər sistemindən fərqlənir: C G H J Q S ß V W X Y Z Ä

#C

1. Alman sözlərində həmişə [ch] və ya [ck] birləşməsi şəklində rast gəlinir. [ck] birləşməsi şəklində rast gəlinərkən sadəcə [kk] kimi oxunur. Məsələn:

Ecke – künc,
Acker – əkin

2. Alınma sözlərdə [c] hərfi [k] kimi də oxuna bilir. Məsələn:

Club – Klub
Cafe – kafe və s.

3. [ch] birləşməsi şəklində rast gəlinərkən isə 2 formada oxunuşu mümkündür.

A) Qalın saitıərdən əvvəl və sonra gələrkən adətən [x], məsələn:

Buch – kitab,
Woche – həftə və s.

B) İncə saitlərdən sonra rast gələndə rus dilində olan incə [xь] kimi oxunur:

dich– səni,
Rechnung– hesab və s.

4. Bəzi alınma sözlərdə isə gah [k], məsələn:

Charakter – xarakter,

gah da [ş] kimi oxunur. Məsələn:

Chef – şef, rəhbər və s.

#G

[g] hərfi hər zaman azərbaycan dilində olan [q] səsi kimi oxunulur. Məsələn:

geben – vermək,
grün – yaşıl və s.

#H

[h] hərfi tələffüzündə 3 məqam mövcuddur:

1. Yalnız sözlərin əvvəlində hər zaman azərbaycan dilində olduğu kimi, yəni [h] kimi oxunulur. Məsələn:

haben – malik olmaq,
heißen – adlanmaq və s.

2. Bitişik yazılaraq bir söz əmələ gətirən iki sözün ikinci sözünün əvvəlində yenə də hər zaman azərbaycan dilində olduğu kimi, yəni [h] kimi oxunulur. Məsələn:

wo/hin– “haraya”,
wo/her -“haradan” və s.

3. Sözlərin ortasında gələrkən heç zaman oxunmur və yalnız özündən əvvəl gələn saitin uzun tələffüz edilməsini tələb edir. Məsələn:

nehmen – götürmək,
sehen – görmək” və s.

#J

[j] hərfi hər zaman azərbaycan dilində olan [y] səsi kimi oxunulur. Məsələn:

ja – bəli,
jeder – hər kəs və s.

Bəzi alınma sözlərdə isə zərbaycan dilində olan [c] səsi kimi oxunulur. Məsələn:

Jeans – cins (parca)” və s.

#Q

[q] hərfi əsasən [qu] birləşməsi kimi rast gəlinir və [kv] kimi oxunulur. Məsələn:

Quadrat – kvadrat,
Quant – kvant və s.

#S

[s] hərfinin oxunuşunda 4 məqam vardır:

1. Saitlərdən əvvəl [z] kimi oxunulur. Məsələn:

sammeln – toplamaq,
senden – göndərmək və s.

2. Sözün əvvlində [s] hərfindən sonra t və ya [p] hərfi gəlirsə bu zaman [s] hərfi [ş] kimi oxunur. Məsələn:

Stadt – şəhər,
spenden – iyanə vermək və s.

3. [s] hərfi [sch] birləşməsi kimi rast gəlinərsə bu zaman yenə də [ş] kimi oxunulur. Məsələn:

Schule – məktəb,
Schüler – məktəbli və s.

4.[s] hərfi qalan bütün məqamlarda sadəcə azərbaycan dilində olan [s] kimi oxunulur. Məsələn:

testen – testdən kecirmək, yoxlamaq, sınamaq,
fassen – tutmaq,
Tagesablauf – günün planı və s.

[ß] hərfi [ss] kimi oxunur. Məsələn:

heißen – adlanmaq,
beißen – dişləmək və s.

#V

[v] hərfinin oxunuşunda 2 məqam vardır:

1. [v] hərfi [ver] sözönündə həmişə [f] kimi oxunur. Məsələn:

verbringen – vaxt keçirmək
verabreden – razılaşmaq və s.

2. Digər hallarda [v] hərfi azərbaycan dilində olan [v] kimi oxunur. Məsələn:

Verb – fel,
Variante – variant və s.

#W

[w] hərfi hər zaman azərbaycan dilində olan [v] kimi oxunur.Məsələn:

wir – biz,
wer – kim və s.

#X

[x] hərfi hər zaman [ks] kimi oxunur. Məsələn:

Marx – Marks,
Text – mətn və s.

#Y

[y] hərfi əsasən alınma ingilis dilli sözlərdə və bir sıra alman sözlərində rast gəlinir və əsasən azərbaycan dilində olan [y] kimi oxunur. Məsələn:

Yacht – yaxta

#Z

[z] hərfi hər zaman [ts] kimi oxunur. Məsələn:

Zimmer – otag”,
Zucker – qənd, şəkər ,
tanzen – rəqs etmək və s.

[ä] hərfi hər zaman təxminən azərbaycan dilində olan [e] kimi oxunur. Lakin bəzən qısa, bəzən isə bir qədər uzun tələffüz edilir. Məsələn:

Ärger – acıq (burada qısa),
Universität – universitet (burada isə uzun tələffüz edilir) və s.

Hörmətli oxucular yəqin ki, Siz [ä] hərfinin yazılışında [a] hərfinin üstündəki iki nöqtəni gördünüz. Bu iki nöqtə azərbaycan dilində də vardır. Məsələn:[ö] və [ü] hərflərində. Lakin azərbaycan dilində bu iki nöqtəyə ad verilməyibdir. Alman dilində isə bu iki nöqtəyə Umlaut deyilir və alman dilindən tərcümədə səsin dəyişilməsi deməkdir. Yəni Umlautdan istifadə etməklə bir səs başqa bir səsə kecir.

Azərbaycan dilində umlautdan 2 dəfə: [ö] və [ü] səslərində Alman dilində isə 3 dəfə istifadə edilir: [ä], [ö] və [ü] səslərində

Məsələn:

können– bilmək, bacarmaq,
üben – çalışmaq,
ändern – dəyişmək, çevirmək, və s.

MƏNBƏ: www.deutsch.az

Əgər mətndə orfoqrafik səhv aşkar etmisinizsə, o zaman Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bizə göndərin.

4.4/5 - (36 votes)

Digər maraqlı məqalələrimiz

loading...

9 comments

    1. Sən bir sözdə üç səhv eləmisən e, “əlbətdəki” – olmalıdır, “əlbəttə ki”. alman dilini də belə öyrənəcəksən də))

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir

Orfoqrafiya səhvi bildirişi

Aşağıdakı hissə sayt rəhbərliyinə göndəriləcəkdir: