Print

Dərs 3.15 – Alman dilində indiki zaman

22 Bəyənmə Şərh yazmaq

LEKTİON 3.15 – das Präsens

Alman dilinin Präsens zaman forması haqqında daha müfəssəl məlumat verməzdən əvvəl onu bildirim ki, 3-cü dərsimizdə biz alman dili şəxs sonluqları barəsində danışmışdıq. Məhz Präsens zaman formasının öyrənilməsində həmin dərsdə olan izahatlardan da istifadə etmək olar. Çünki Präsens zaman formasının düzəldilməsi əsasən fellərin kökünə şəxs sonluqlarının artırılması ilə əmələ gəlir. Mən əsasən dedim, çünki bəzi fellər şəxslər üzrə dəyişərkən kökdə olan saitlər 2-ci və 3-cü şəxsin təkində dəyişir. Bu kökün dəyişilməsi məsələsinə biz birazdan qayıdarıq. İndi isə ümumi qaydalarla, yəni 3-cü dərsdə verilmiş izahatla bir də tanış olaq. Deməli,

Präsens zaman forması = felin kökü + şəxs sonluğu.

Yenidən bizə məlum olan “öyrənmək felinin bu dəfə alman variantını “lernen felinin şəxslər üzrə dəyişməsinə bir də baxaq.

Bu nümunədə Siz azərbaycan və alman dilində məsdər düzəldən şəkilçini qırmızı rəngdə görürsünüz. Əgər həmin məsdər düzəldən: – azərbaycan dilində mək,maq, alman dilində isə en sonluqlarını atsaq felin kökünü tapmış olururq. Yəni  öyrənmək – mək = öyrən, eyni qayda ilə   lernen – en lern   qalır.

Bundan sonra isə gəlin alman dilində də həmin feli şəxslər üzrə dəyişək. Bu zaman Siz cədvəldə qırmızı rıngdə alman dili şəxs sonluqlarını görəcəksiniz. Daha sonra isə azərbaycan dili ilə müqayisə edərək, hansı şəxs üçün hansı sonluğun olduğunu özünüz müəyyənləşdirəcəksiniz.

NORMAL ŞƏXSLƏNMƏ

mən          öyrən/ir/əm
sən           öyrən/ir/sən
o (kişi)      öyrən/ir/
o (qadın)  öyrən/ir/
o (orta)     öyrən/ir/
biz             öyrən/ir/ik
siz             öyrən/ir/siniz
onlar         öyrən/ir/lər
Siz             öyrən/ir/siniz
ich   lerne
du    lernst
er    lernt
sie   lernt
es    lernt
wir   lernen
ihr   lernt
sie   lernen
Sie  lernen

İndiki zaman deyərkən hal-hazırda davm edən hərəkət başa düşülür. İndiki zamanda cümlə və mətn düzəltmək və ya danışmaq üçün sadəcə fellərin şəxslər üzrə dəyişməsi modelindən istifadə edilir. Əslində felin şəxslər üzrə dəyişilməsi ən sadə cümlə növlərindəndir. Cümləni genişləndirmək üçün digər cümlə üzvlərini də artırmaq kifayətdir. Məsələn:

  • İch lerne.
  • İch lerne Deutsch.
  • İch lerne Deutsch in Baku.
  • İch lerne Deutsch in Baku in einem Sprachkurs.
  • İch lerne deutsch in Baku in einem Sprachkurs beim Zentrum für deutsche Sprache.
  • İch lerne deutsch in Baku in einem Sprachkurs beim Zentrum für deutsche Sprache mit meiner Freundin.
  • İch lerne deutsch in Baku in einem Sprachkurs beim Zentrum für deutsche Sprache mit meiner Freundin gern.

Gördüyümüz kimi cümləni istənilən qədər genişləndirmək olar. Bu haqqda biz sonralar yenə də danışacağıq.

Bu fellərin şəxslər üzrə dəyişilməsində ümumi haldır. Amma bəzi xüsusi hallar və müstəsnəlar da mövcuddur.
Biz bir qədər yuxarıda dedik ki, bəzi fellər şəxsə görə dəyişərkən kökdə olan saitlər 2-ci3-cü şəxsin təkində dəyişir. İndi bununla bir qədər daha yaxından tanış olaq. Tanışlıq üçün ilk əvvəl bir sıra nümunələr verək.

Birinci cədvəldə kökdə olan e saitinin 2-ci və 3-cü şəxsin təkində qısa i və uzun ie səsinə çevrilən fellərdən nümunələrə baxaq:

  1. lesen         –   oxumaq (üzündən)
  2. sehen         –  görmək, baxmaq
  3. nehmen      –  götürmək
  4. geben         –  vermək
  5. sprechen    –  danışmaq
  6. essen         –   yemək

CƏDVƏL № 1.

LESEN

ich  lese
du   liest
er   liest
sie   liest
es   liest
wir  lesen
ihr  lest
sie  lesen
Sie  lesen

SEHEN

ich   sehe
du  siehst
er   sieht
sie  sieht
es    sieht
wir  sehen
ihr  seht
sie  sehen
Sie  sehen

NEHMEN

ich  nehme
du   nimmst
er   nimmt
sie   nimmt
es   nimmt
wir  nehmen
ihr  nehmt
sie  nehmen
Sie  nehmen

GEBEN

ich  gebe 
du   gibst
er   gibt
sie   gibt
es   gibt
wir  geben
ihr gebt
sie  geben
Sie  geben

SPRECHEN

ich spreche 
du   sprichst 
er   spricht 
sie   spricht 
es   spricht 
wir  spreche 
ihr  sprechen 
sie  sprecht 
sie  sprechen 

ESSEN

ich  esse
du   ißt
er   ißt
sie   ißt
es   ißt
wir  essen
ihr  esst
sie  essen
Sie  essen

İkinci cədvəldə kökdə olan a saitinin 2-ci və 3-cü şəxsin təkində qısa ä səsinə çevrilən fellərdən nümunələrə baxaq:

  1. fahren       –   miniklə getmək
  2. schlafen    –   yatmaq
  3. laufen       –  qaçmaq, piyada getmək
  4. halten       –  saxlamaq, dayandırmaq
  5. laden        –  yükləmək

CƏDVƏL № 2.

FAHREN

ich  fahre
du   fährst
er   fährt
sie  fährt 
es   fährt
wir  fahren
ihr  fahren
sie  fahren
Sie  fahren

SCHLAFEN

ich   schlafe
du  schläfst
er   schläft
sie  schläft
es   schläft
wir  schlafen
ihr  schlaft
sie  schlafen
Sie  schlafen 

LAUFEN

ich  laufe
du   läufst
er   läuft
sie   läuft
es   läuft
wir  laufen
ihr  lauft
sie  laufen
Sie  laufen

HALTEN

ich  halte 
du   hältes
er   hält
sie   hält
es   hält
wir  geben
ihr haltet 
sie  halten
Sie  halten

LADEN

ich lade 
du   lädst 
er   lädt 
sie   lädt 
es   lädt 
wir  laden 
ihr  ladet 
sie  laden 
sie  laden 

Üçüncü cədvəldə kökü -s -ss -z və vsaitinin  ilə bitən fellərin 2-ci şəxsin təkində tam şəxs sonluğu olan -st deyil, sadəcə -t qəbul edir. Beləliklə də 2-ci və 3-cü şəxsin təkində, bəzən hətta 2-ci şəxsin cəmində sanki kökü yuxarıda sadalanan səslərlə bitən isimlərin yazılışı və deyilişi eyni olur. Fikrimizi nümunələrlə təsdiq edək:

  1. reisen    –    səyahət etmək
  2. essen     –    yemək
  3. tanzen    –   oynamaq, rəqs etmək
  4. reißen     –   cırmaq, parçalamaq

CƏDVƏL № 3.

REİSEN

ich  reise
du   reist
er   reist
sie  reist 
es   reist
wir  reisen
ihr  reist
sie  reisen
Sie  reisen

ESSEN

ich  esse 
du   ißt
er   ißt
sie   ißt
es   ißt
wir  essen
ihr esst 
sie  essen
Sie  essen

TANZEN

ich tanze 
du   tanzt 
er   tanzt 
sie   tanzt 
es   tanzt 
wir  tanzen 
ihr  tanzt 
sie  tanzen 
sie  tanzen 

REIßEN

ich beiße 
du   beißt 
er   beißt 
sie   beißt 
es   beißt 
wir  beißen 
ihr  beißt 
sie  beißen 
sie  beißen 

MƏNBƏ: www.deutsch.az

Əgər mətndə orfoqrafik səhv aşkar etmisinizsə, o zaman Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bizə göndərin.

5/5 - (1 vote)

Digər maraqlı məqalələrimiz

loading...

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir

Orfoqrafiya səhvi bildirişi

Aşağıdakı hissə sayt rəhbərliyinə göndəriləcəkdir: