Sifətlər quruluşuna görə sadə, düzəltmə və mürəkkəb olur.
Sadə sifətlər
Sadə sifətlər bir kökdən ibarət olur və kökün sonunda leksik şəkilçi olmur. Məsələn:
qırmızı, yüngül, boz, qara, qəşəng, zərif və s.
Düzəltmə sifətlər
Düzəltmə sifətlər söz köklərinə leksik şəkilçilər artırmaqla düzəlir. Məsələn:
sulu, sınıq, duzsuz, söhbətcil, evdəki, gümüşü və s.
Düzəltmə sifətlər, əsasən, isim və feldən düzəlir.
İsimlərdən düzələn sifətlər.
İsimlərdən sifət düzəltmək üçün aşağıdakı şəkilçilərdən istifadə olunur:
- -lı4 – duzlu, sulu, daşlı, üzlü, mərhəmətli və s.
- -sız4 – yağsız, duzsuz, etibarsız, ütüsüz, biliksiz və s.
- –ı4 – armudu, qızılı, gümüşü, tarixi və s.
- -cıl4 – zarafatcıl, ölümcül, qohumcul, yuxucul və s.
- -dakı2 – bağdakı, evdəki, çöldəki və s.
- -i, -vi – kütləvi, inqilabi, tibbi, ənənəvi və s.
-lı4 və -sız4 şəkilçiləri bir-biri ilə qrammatik antonimlərdir.
Sonu saitlə bitən isimlərə -ı, -i leksik şəkilçiləri qoşularkən araya y samiti əlavə edilir. Məsələn: qəhvəyi, buğdayı, sürməyi, xurmayı və s.
- -lıq4 – aylıq, həftəlik, gündəlik, yaxşılıq, qurbanlıq və s.
- -ki4 – dünənki, gecəki, sabahkı, həminki, hazırkı və s.
Sifət düzəldən alınma şəkilçilər aşağıdakılardır:
- -keş – cəfakeş, zəhmətkeş, əzabkeş, qayğıkeş və s.
- -dar – əməkdar, evdar və s.
- -kar – təmizkar, riyakar, xəyanətkar, xilaskar və s.
- -xor – rüşvətxor, müftəxor, çayxor və s.
- -pərvər – xəyalpərvər, vətənpərvər və s.
- -pərəst – xəyalpərəst, xalqpərəst, millətpərəst, şöhrətpərəst və s.
- -amiz – ibrətamiz, hikmətamiz və s.
Sifət düzəldən alınma şəkilçilərin bir qismi isə ön şəkilçilərdir:
- na – naxoş, namərd, nainsaf, naşükür, nanəcib və s.
- la — laməkan, laqeyd və s.
- bi — bivəfa, bikef, bixəbər və s.
- ba – baməzə, basəfa və s.
- a – anormal, asinxron və s.
- anti — antimillət, antidünya, antihumanist və s.
Fellərdən düzələn sifətlər.
Feldən sifət düzəltmək üçün aşağıdakı şəkilçilərdən istifadə olunur:
- -ıcı4 — kəsici, boğucu, qıırucu, barışdırıcı və s.
- -ıq4 (-q, -k) – sınıq, qırıq, kəsik, əzik, böyük və s.
- -ınc2 – qorxunc, gülünc və s.
- -qın, -qun, -kin, -kün —satqın, tutqun, kəskin, küskün və s.
- -ğın, -ğun, -gin, -gün – dalğın, dolğun, gərgin, süzgün və s.
- -qan, -kən – çalışqan, sürüşkən və s.
- -ağan, -əyən – qaçağan, küsəyən, güləyən və s.
- -caq2 — utancaq, sevincək və s.
- -aq – qorxaq, ürkək və s.
- -ma2 – döymə, burma və s.
- -gən — deyingən, əringən və s.
Feldən sifət düzəldən şəkilçilər öz dilimizə məxsus şəkilçilərdir.
Mürəkkəb sifətlər
Mürəkkəb sifətlər bir neçə sözün birləşməsindon əmələ gəlir. Məsələn: qaraqaş, enlikürək, ucaboylu, yekəbaş və s.
Mürəkkəb sifətlər aşağıdakı yollarla əmələ gəlir:
- İki sadə sözün birləşməsindən. Məsələn: alçaqdaban, göygöz, uzunsaç, şirindil və s.
- Bir sadə və bir düzəltmə sözün birləşməsindən. Məsələn: qaradinməz, beşmərtəbəli, çoxhecalı və s.
- İki düzəltmə sifətin (birincisi feldən, ikincisi isimdən düzələn) birləşməsindən. Məsələn: soyuqqanlı, açıqqəlbli, açıqürəkli və s.
- Mənsubiyyət şəkilçisi olan sözün iştirakı ilə. Məsələn: alnıaçıq, qəlbiqara, stolüstü, əliəyri, gözüyaşlı və s.
- Sadə və ya düzəltmə sifətlərin təkrarı ilə. Məsələn: acı-acı, uzun-uzun, dadlı-dadlı, qalaq-qalaq və s.
- Yaxın və ya əks mənalı sözlərin birləşməsindən. Məsələn: daşlı-kəsəkli, bağlı-bağatlı, ağlı-qaralı, böyüklü- kiçikli və s.
- Biri və ya hər ikisi ayrılıqda işlənə bilməyən sözlərin birləşməsindən. Məsələn: qara-qura, əyri-üyrü, xırda- mırda, kələ-kötür və s.
- Qeyri sözü ilə sifətin birləşməsi. Məsələn: qeyri- müəyyən, qeyri-adi, qeyri-aktiv, qeyri-fəal və s.
1-4-cü üsullarla yaranan mürəkkəb sifətlər bitişik, 5- 8-ci üsullarla yarananlar isə defıslə yazılır.
Təşəkkürlər
Salam çox sağ olun
Hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav hav
Salam Əla
Salam Təşəkkürlər!
(╬▔皿▔)╯
☪💥💥💥💥💓💓💓
Aid hamisini atin
Bi ba
Təşəkkürlət
👍👍
cox asant
Mürəkkəb sifətlərin hər qaydasına göre çox olsa yaxşı olar.
Çox gözəl👍👍👍👍👍👍😘😘
Çox gözəl👍👍👍👍👍👍😘😘
Əladır super sifət haqqında hər şey var❤️🌹💙
Qəşəngdi həmdə beş aldım