Tasiz mürəkkəb cümlələrin tərkib hissələri arasında aşağıdakı məna əlaqələri olur: Birləşdirmə bağlayıcısı: və. Məsələn, O, daha heç vaxt Adilin yanına getmədi və Adil də heç vaxt onu itiribaxtarmadı. Otağın qapısı…
İki və daha artıq sadə cümlənin məna və qrammatik cəhətdən birləşməsindən əmələ gələn cümlələr mürəkkəb cümlələr adlanır. Mürəkkəb cümlələr quruluşuna görə sadə cümlələrdən fərqlənir. Sadə cümlənin bir, mürəkkəb cümlənin isə…
Əlavə cümlələr ifadə olunan fikri dəqiqləşdirmək, şəxs, əşya hadisə haqqında əlavə məlumat vermək üçün işlədilir. Bunlar nitqdə haqqında əlavə məlumat vermək üçün işlədilir. Bunlar nitqdə xüsusi intonasiya ilə fərqləndirilir, yazıda…
Danışanın ifadə etdiyi fikrə münasibətini, yaxud cümlədə verilən məlumatın mənbəyini göstərən sözə və söz birləşməsinə ara sözlər dəyilir. Ara sözlər qrammatik cəhətdən cümlə üzvləri ilə bağlı olmur, həç bir suala…
Bəzi cümlələrin tərkibində elə söz və söz birləşmələri olur ki, onlar qrammatik cəhətdən cümlə üzvləri ilə bağlı olmur və həç bir sintaktik vəzifə daşımır, heç bir suala cavab vermir. Bunlara…
Cümlələr bütöv və yarımçıq olur. Fikrin ifadəsi üçün lazım olan bütün üzvlərin bilavasitə iştirak etdiyi cümləı bütöv cümlə adlanır. Məsələn, Mən dərsimi öyrənmişəm. Bizə qonaqlar gəlib. Şagirdlər şənlik edirlər. Malını…
Baş üzvlərin iştirakına görə cümlənin iki növü var: Cüttərkibi cümlələr Təktərkibli cümlələr Cüttərkibi cümləlr. Baş üzvlərin hər ikisinin iştirak etdiyi sadə cümlələr cüttərkibli cümlələr adlanır. Məsələn, Dərələr uğuldadı. Göylər guruldadı….
Həmcins üzvlərdə sonuncu saxlanılmaqla təkrar olunan bəzi sözdəyişdirici şəkilçilər və hissəciklər ixtisar oluna bilir. Sonuncuda saxlanılmaqla ixtisar olunan şəkilçilər aşağıdakılardır: Həmcins mübtədaların cəm şəkilçisi ixtisar edilir: Tədbir münasibətilə məktəbin salonunda…
Həmcins üzvlərin hamısına aid olub, onları ümumiləşdirən söz ümumiləşdirici söz adlanır. Ümumləşdirici söz həmcins üzvlərlə eyni qrammatik formada olur. O, həmcins üzvlərdən əvvəl və sonra işlənə bilir. Həmcins üzvlərdən əvvəl…
Bəzi cümlələrdə eyni suala cavab verən, cümlənin eyni bir üzvü ilə tabelilik, lakin bir-birilə tabesizlik əlaqəsində olan üzvlər olur. Məsələn, Mart, aprel, may yaz aylarıdır. Evdə, işdə, yolda bu fıkir…