
LEKTİON 3.16 – İmperfekt
Davamedici keçmiş zaman deyərkən fellərin “öyrənirdim”, “alırdım” və sair kimi zaman forması başa düşülür. Bu zaman formasının necə adlandırılması əsas şərt deyil, əsas şərt onu başa düşməkdir. Yəni indi Siz başa düşdünüz ki, davamedici keçmiş zaman azərbaycan dilinə və ya əksinə azərbaycan dilindən necə tərcümə edilməlidir.
Bu zaman formasını düzəltmək üçün biz bilməliyik ki, alman dili felləri də ingilis və sair bəzi dillərdə olduğu kimi 2 qrupa bölünürlər:
1. qaydalı fellər
2. qaydasız fellər
Bu qruplar, adlarından da göründüyü kimi sadəcə ona görə fərqlənirlər ki, qaydalı fellər haqqında qayda var, amma qaydasız fellər haqqında isə qayda yoxdur.
Deməli biz qaydalı fellər haqqında davamedici keçmiş zaman formasının düzəldilməsi qaydasını öyrənməli, qaydasız fellərin isə davamedici keçmiş zaman formasını əzbərləyib yadda saxlamalıyıq. Doğrudur, əzbərləmək xoşa gəlməyən hal olsa da, biz öz seçimimizə hörmətlə yanaşaraq, məqsədimizə nail olmaq üçün lazım olan hər bir şeyi etməliyik. Biz bunu bacararıq.
İndi isə gəlin
Bu sualın cavabını tapa bilmək üçün mən Sizə qaydasız fellər üçün əlavə siyahı verəcəyəm. Sizə ilk dəfə ras gələn feli əvvəlcə həmin siyhıda axtaracaqsınız. Əgər həmin fel verilmiş siyahıda yoxdursa, deməli qaydalıdır. Əgər o siyahıda varsa, mütləq elə həmin siyahıda onun davamedici keçmiş zaman forması da göstərilir.
Beləliklə, qaydalı fellərin davamedici keçmiş zaman forması aşağıda verilmiş verilmiş qaydada düzəlir:
Bu da çətin bir iş deyildir. Gəlin bir neçə qaydalı fel götürək, əvvəlcə onların davamedici keçmiş zaman formasını dqzəldək, sonra isə şəxslər davamedici keçmiş zamanda təsrif edək. Məsələn:
lernen – öyrənmək, məktəbdə oxumaq
leben – yaşamaq (həyatda)
lieben – sevmək
wohnen – yaşamaq (mənzildə)
kaufen – almaq (pulla)
machen – etmək
reservieren – sifariş etmək
telefonieren – telefonla danışmaq
studieren – təhsil almaq
sagen – demək
fragen – soruşmaq
Verilmiş bu qaydalı fellərdən davamedici keçmiş zaman formasını düzəltmək üçün əvvəlcə fellərin kökünü tapaq. Bunu üçün felin sonunda olan -en məsdər şəkilçisini ataq. Onda aşağıdakı vəziyyət alınır:
lernen – en = lern
leben – en = leb
lieben – en = lieb
wohnen – en = wohn
kaufen – en = kauf
machen – en = mach
reservieren – en = reservier
telefonieren – en = telefonier
studiere n – en = studier
sagen – en = sag
fragen – en = frag
Indi is- qazdaza uz+un olaraq “=” işarəsindən sonra alınan fel köklərinin üzərinə yuxarıda qeyd edildiyi kimi – te qaydalı fellərdən davamedici keçmiş zaman forması düzəltməyə xidmət edən – te sonluğunu arıraq. Onda bizə lazım olan davamedici keçmiş zaman forması alınmış olar:
lernen – en = lern + te
leben – en = leb + te
lieben – en = lieb + te
wohnen – en = wohn + te
kaufen – en = kauf + te
machen – en = mach + te
reservieren – en = reservier + te
telefonieren – en = telefonier + te
studieren – en = studier + te
sagen – en = sag + te
fragen – en = frag + te
İndi isə həmin fellərin şəxslər üzrə davamedici keçmiş zamanda təsrifinə diqqət yetirək:
ich lernte du lerntest er lernte sie lernte es lernte wir lernten ihr lerntet sie lern ten Sie lernten |
ich lebte du lebtest er lebte sie lebte es lebte wir lernten ihr lebtet sie leb ten Sie lernten |
ich liebte du liebtest er liebte sie liebte es liebte wir liebten ihr liebtet sie liebten Sie liebten |
ich wohnte du wohntest er wohnte sie wohnte es wohnte wir wohnten ihr wohntet sie wohnten Sie wohnten |
ich kaufte du kauftest er kaufte sie kaufte es kaufte wir kauften ihr kauftet sie kauften Sie kauften |
Nümunələr:
arbeiten – işləmək
melden – qeydiyyata salmaq, danışmaq
widmen – həsr etmək
atmen – nəfəs almaq
ich arbeitete du arbeitetest er arbeitete sie arbeitete es arbeitete wir arbeiteten ihr arbeitetet sie arbeiteten Sie arbeiteten |
ich meldete du meldetest er meldete sie meldete es meldete wir meldeten ihr meldetet sie meldeten Sie melde ten |
ich widmete du widmetest er widmete sie widmete es widmete wir widmeten ihr widmetet sie widmeten Sie widmeten |
ich atmete du atmetest er atmete sie atmete es atmete wir atmeten ihr atmetet sie atmeten Sie atmeten |
Meine Familie wohnt jetzt in Baku. Mənim ailəm indi Bakıda yaşayır. İch lerne Deutsch sehr gut. Mein Freund studiert in Deutschland. |
Meine Familie wohnte früher in Gandscha. Mənim ailəm əvvəllər Gəncədə yaşayırdı. İch lernte Deutsch sehr gut. Mein Freund studierte in Deutschland. |
Əlavə olaraq, müvafiq nömrə altında verilmiş tapşırıqları yazılı həll etməklə Siz nəzəri olaraq əldə etdiyiniz biliklərinizi praktik olaraq daha da təkmilləşdirə bilərsiniz.
MƏNBƏ: www.deutsch.az
kükükükükemekükükümmü